خرگوش
خرگوش | |
---|---|
ردهبندی علمی | |
فرمانرو: | جانوران |
شاخه: | طنابداران |
رده: | پستانداران |
راسته: | خرگوشسانان |
تیره: | خرگوشان در بخش |
Genera | |
|
خَرگوش پستانداری گیاهخوار، از تیرهٔ خرگوشان است که اندامی شبیه به گربه و گوشهای دراز و لبهای شکافدار دارد. دستهای خرگوش از پاهایش کوتاهتر هستند و بسیار تند حرکت میکند و دارای انواع مختلف است.
در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست سفید پیدا کردن خرگوش در برف دشوار است. تغییر رنگ پوست این جانور مربوط به ویژگیهای حیات آنها است؛ یعنی در زمستان سفید شدن پوست این جانور را میتوان سازش با محیط ویژگیهای حیات دانست. خرگوش قطبی سوراخهایی به عمق ۲ متر در برف حفر میکند تا از نوباوگان خود در هنگام خطر محافظت کند.
یکی از گونههای خرگوش، خرگوش آنقوره است. با توجه به میانگین ۵ تا ۶ بچه در هر زایمان، میتوانند ۵۰ تا ۶۰ بچه در سال تولید کنند. این نوع خرگوش میتواند از سه ماهگی باردار شود.
خرگوشها بیش از ۴۴ گونهاند (اهلی و صحرایی). رنگ آنها خاکستری و قهوهای است. خرگوشهای دستآموز رنگهای گوناگونی دارند. طول آنها تا ۶۰ سانتیمتر و وزن آنها تا ۵ کیلوگرم هم میرسد. طول عمر آنها تا ۶ سال و دشمنان آنها روباه، مار (مانند پایتونان)، عقاب، و انسان هستند. سرعت خرگوش به ۴۰ کیلومتر در ساعت هم میرسد. خرگوش در هر دوره بارداری، بین ۶ تا ۸ بچه به دنیا میآورد.
محل زندگی[ویرایش]
خرگوشها میتوانند در چمنزار، علفزار، جنگلهای کم درخت، جنگلهای انبوه، تالاب و حتی بیابان زندگی کنند.[۱] این جانور به صورت گروهی زندگی میکند. شناخته شدهترین گونهٔ خرگوش یعنی خرگوش اروپایی در سوراخهایی درون زمین زندگی میکند. و میتواند به سرعت به محیط اطرافش خو بگیرد[۱]
بیش از نیمی از خرگوشهای جهان در آمریکای شمالی زندگی میکنند.[۱] همچنین جنوب غربی اروپا، آسیای جنوب شرقی، سوماترا، برخی جزیرههای ژاپن و بخشهایی از آفریقا و آمریکای جنوبی هم زیستگاه این جانورند. به صورت طبیعی نباید در بیشتر بخشهای اوراسیا خرگوش پیدا کرد. با این حال هماکنون شماری از گونههای خرگوش صحرایی در این منطقه یافت میشود. بیشتر خرگوشها در اثر مبادلهٔ بزرگ میان آمریکا وارد آمریکای جنوبی شدند. بیشتر این قاره تنها یک گونه از این جانور، خرگوش برزیلی، را دربردارد؛ درحالی که بیشتر مخروط جنوبی آمریکا بدون خرگوش است.
خرگوشهای اروپایی به بسیاری از نقاط جهان برده شدهاند.[۲]
زیستشناسی[ویرایش]
فرگشت[ویرایش]
حفرهٔ بینی خرگوش توسط استخوان نرمی پیوند خوردهاست که تنها هنگام بلعیدن کنار میرود برای همین خرگوشها همواره ناچارند از راه بینی نفس بکشند. خرگوشها دو سری دندان پیشین دارند که یکی پشت دیگری جای دارد. به کمک این دندانها است که میتوان خرگوشها را از دستهٔ جوندگان، که بیشتر با آنها اشتباه گرفته میشوند جدا کرد.[۳] کارل لینه ریشهٔ خرگوشها و جوندگان (مانند موش صحرایی، موش، سنجاب، همستر، سگ آبی و …) را در گروه سنجابکسانان ردهبندی کرده بود. بعدها تصمیم بر آن شد که این دو دستهٔ جانوری را از گروه جدا کنند. آنها علت این همانندیها را تنها در فرایند فرگشت جانوران دیده بودند. هرچند، امروزه با مطالعه بر روی DNA و شناسایی اجداد آنان نتیجهگیری شده که خرگوشها و جوندگان دوباره به گروه سنجابکسانان مربوط دانسته شود.[۴]
ریختشناسی[ویرایش]
گوشهای بلند خرگوشها که گاهی بلندتر از ۱۰ سانتیمتر (۴ اینچ) هم میشوند احتمالاً برای شناسایی درندگان سازگار شدهاند. دو پای پشتی آنها بسیار نیرومند هستند و چهار انگشت دارند. اما پنجههای پیشین آنها دارای پنج انگشت است.[۵] خرگوش در هنگام استراحت، جانوری کفرو است. درحالی که هنگام دویدن بر روی پنجه به این سو و آن سو میرود. برای همین بیشتر، خرگوشها را جانورانی پنجهرو میدانند. اندازهٔ بدن خرگوش میتواند از ۲۰ سانتیمتر (۸ اینچ) و ۰٫۴ کیلوگرم تا ۵۰ سانتیمتر (۲۰ اینچ) و بیش از ۲ کیلوگرم برسد. خز بدن آنها هم معمولاً نرم و بلند است و سایههای قهوهای، خاکستری و زرد-قهوهای دارد.[۲] بعضی نژادهای خرگوش مانند «فلمیش جاینتز» تا ۶ کیلو وزن و ۷۵ سانتیمتر قد دارند. رکورد بزرگترین خرگوش جهان، متعلق به خرگوشی به نام «داریوس» است که ۱۳۱ سانتیمتر قد و ۱۸ کیلو وزن دارد.[۶]
بومشناسی[ویرایش]
بیشتر گوارش خرگوشها در رودهٔ بزرگ و کورروده انجام میشود. کورروده این جانور نزدیک به ۱۰ سانتیمتر بزرگتر از معده است و همراه با رودهٔ بزرگ نزدیک به ۴۰ درصد فرایند گوارش را بر دوش میکشد.[۷] ساختار ماهیچهای ویژهٔ اندام کورروده در این جانور اجازه میدهد تا روده بتواند رشتههای گیاهی را از مواد گوارش شدنی جدا کند و رشتهها را به صورت مدفوع از بدن بیرون کند. درحالی که مواد مغذیتر از راه غشاء مخاطی به صورت کوررودهپروری جذب میشود. نام دیگر کوررودهپروری «مدفوع شبانه» است. این مواد دارای ویتامین، پروتئین و مواد معدنی فراوانی است که برای سلامتی بدن خرگوش نیاز است. خرگوش این مواد را میخورد تا بتواند نیازهای خوراکی بدنش را فراهم کند (فرایندی مانند نشخوار کردن با اندکی تفاوت) پوشش مخاطی اجازه میدهد تا مواد مغذی از راه بخش اسیدی معده بگذرد و برای گوارش به روده برسد. خرگوشها با این فرایند میتوانند مواد مغذی بیشتری را از خوراکشان بیرون بکشند.[۸]
خرگوش جانوری است که همواره شکارچیان در کمین آنند. برای همین همواره ناچار است نسبت به پیرامونش هشیار باشد. برای نمونه در بخش مدیترانهای اروپا، روباههای قرمز، گورکن و یک گونه از وشق ایبری از شکارچیان همیشگی خرگوش هستند.[۹] خرگوش درصورت روبرویی با یک احتمال خطر، سر جایش خشکش میزند. پیرامونش را نگاه میکند و به دیگر خرگوشها هشدار میدهد. در هنگام هشدار انگشت شست قویترش را بر روی زمین میگذارد. خرگوشها میدان دید بسیار گستردهای دارند.[۱۰] آنها برای گریختن از چنگال شکارچی به صورت زیگ زاگ میپرند و درصورت گرفتاری با پاهای پشتی خود محکم بر بدن شکارچی میکوبند. همچنین از دندانهای نیرومندشان کمک میگیرند و با گاز گرفتن تلاش میکنند تا از کشمکش بگریزند.[۱۱]
خواب[ویرایش]
میانگین زمان خواب برای یک خرگوش در قفس ۸٫۴ ساعت است.[۱۲]
بینایی[ویرایش]
چون خرگوش در پایین زنجیره غذایی جانوری است زیاد شکار دیگر جانوران میشود. برای دیدن شکارچیانی که از پشت به آنها حمله میکنند چشم خرگوش در کنار سر (و نه رو به جلو) قرار گرفتهاست تا شکارچیان را زودتر ببینند. اما این باعث شده که خرگوش، یک نقطه کور ۱۰ درجهای درست مقابل خود داشته باشد؛ یعنی اگر تهدیدی، درست جلوی بینی خرگوش باشد احتمالاً آن را نمیبیند. همچنین به این دلیل که چشمان خرگوش در دو طرف سرش است سخت بتواند همزمان با دو چشمشان چیزی را ببینند. برای همین برای دیدن کامل یک جسم از یک چشم خود استفاده میکند. به بیان دیگر خرگوش در هنگام دویدن به سختی بتواند برآوردی از سرعت و مسافت رسیدن به چیزی داشته باشد.[۶]
تولید مثل[ویرایش]
نرخ تولید مثل خرگوشها بسیار بالا است. فصل جفتگیری بیشتر خرگوشها ۹ ماه است. فصل جفتگیری برای خرگوشهای استرالیا و نیوزیلند از روزهای پایانی ژوئیه آغاز میشود و تا پایان ژانویه ادامه دارد. در حالی که برای دیگر خرگوشها، در بازهٔ فوریه تا اکتبر است. دوران بارداری معمولی هم برای آنها سی روز است و میتوان انتظار داشت در هر بارداری، چهار تا دوازده بچه به دنیا آید. یک بچه خرگوش، چهار تا پنج هفته شیر میخورد. این بدین معنی است که در یک فصل، یک خرگوش ماده میتواند ۸۰۰ بچه، نوه و نتیجه (فرزند نوه) تولید کند. یک خرگوش ماده، از شش ماهگی و یک خرگوش نر، از هفت ماهگی، آمادهٔ جفتگیری است. فرایند جابجایی اسپرم، بیشتر از ۳۰ تا ۴۰ ثانیه طول نمیکشد. رفتارهایی مانند لیسیدن، بو کردن (خرخر کردن) و دویدن به دنبال خرگوش ماده، از جمله کارهای میانهٔ جفتگیری است. همچنین پاشیدن ادرار (برای کشیدن قلمرو) از دیگر رفتارهای جنسی این جانور است.
تخمکگذاری، ده ساعت پس از جفتگیری آغاز میشود. خرگوش ماده پس از جفتگیری، لانهاش را میسازد و با خزهای زیر گردن، شکم و پهلویش مرز لانهاش را مشخص میکند. گاهی برخی خرگوشهای ماده در دورهٔ بارداری ممکن است کمی از موهای بدنشان را از دست بدهند. خرگوش ماده با این کار خزهای روی پستانش